Η θέση της θαυματουργής εικόνας
Η θέση της εικόνας της Παναγίας το «Άξιόν Εστι» στο ιερό βήμα δημιουργεί και ένα παράδοξο φαινόμενο, που ο μακαριστός μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης εκθέτει με τα παρακάτω γραφόμενα:
«Εἶναι γνωστὸ ὅτι ἡ ἐφέστιος τοῦ Πρωτάτου ἱερὰ εἰκόνα εἶναι τοποθετημένη ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ Βήματος καὶ ἐπάνω ἀπὸ τὸ σύνθρονον, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ γενομένου θαύματος κατὰ τὸν 10ον αἰῶνα. Οἱ Ἁγιορεῖτες δὲν ἐκπλήττονται γιὰ τὴν συντελούμενη βεβήλωση τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, ἀπὸ τὴν συνεχῆ εἴσοδο γιὰ προσκύνηση ἢ περιέργεια λαϊκῶν Ὀρθοδόξων, ἑτεροδόξων, ἐθνικῶν, Ἑβραίων, Ἰνδῶν καὶ τοῦτο ἐξ ἀφορμῆς τῆς συνήθειας αἰώνων ἢ ἀπὸ τὴν ἀντίληψη ὅτι ἔτσι προσφέρεται περισσότερη τιμὴ στὴν Θεοτόκο Μαρία. Λησμονοῦν ὅμως ὅτι ὅλες οἱ θαυματουργὲς ἐφέστιες εἰκόνες τῆς Παναγίας, ἔχουν τοποθετηθεῖ στὸν κυρίως Ναὸ καὶ αὐτῆς ἀκόμα τῆς «Πορταϊτίσσης» ποὺ ἀναγνωρίζεται ὅτι ἔχει τὰ πρεσβεῖα τιμῆς».
Ο ίδιος λόγιος Αγιορείτης μοναχός έφερε στο φως της δημοσιότητας υπόμνημα του 1956 του ιερομονάχου Αθανασίου Ιβηρίτη και του ιερομονάχου Μαξίμου, προσμοναρίου της Πορταίτισσας, που έθεταν στην Ιερά Κοινότητα το όλο θέμα και ζητούσαν να μεταφερθεί στον κυρίως Ναό. Η Ιερά Κοινότης όμως, αν και παραδέχθηκε το ανοίκειο του φαινομένου, δεν ενέκρινε την μεταφορά της εικόνας, πού ως σήμερα παραμένει στην θέση της στο σύνθρονο του ιερού Βήματος του Πρωτάτου.
«Μέτ’ εὐρυτάτην συζήτησιν ἐπὶ τῆς ἀνωτέρω ἀναφορᾶς τῶν Ἱερομονάχων Ἰβηριτῶν ἀναγνωρίζεται μὲν ποιά τις ἀθέτησις ἀπὸ κανονικῆς ἀπόψεως ὡς πρὸς τὴν εἴσοδον μοναχῶν καὶ λαϊκῶν ἐν τῷ ἁγίῳ καὶ ἱερῷ Βήματι, οὐ μόνον ἐν τῷ Ναῷ τοῦ Πρωτάτου, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς Καθολικοῖς ἁπασῶν τῶν Ι. Μονῶν, δὲν γίνεται δὲ ἀποδεκτὴ ἡ πρότασις μεταθέσεως τῆς Πολιούχου τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Τόπου μονίμως ἔξω τοῦ Βήματος, ἔνθα πρὸ χιλίων ἐτῶν οἱ Πατέρες ὑπὸ Θεοῦ φωτισθέντες, τιμητικῶς ἐτοποθέτησαν ταύτην, οὔτε δὲ καὶ ὁ ἀποκλεισμὸς τῶν εὐλαβῶν προσκυνητῶν ἀπὸ τῆς εἰσόδου καὶ ἀσπασμοῦ τῆς ἱερᾶς εἰκόνας, εἰ μὴ μόνον κατὰ τὴν ὥραν τῆς θείας ἱερουργίας.
Ἀποδέχεται καὶ ἀποφασίζει τὸν ἀποκλεισμὸν πάντων τῶν λοιπῶν λαϊκῶν: ἤτοι φωτογράφων, περιηγητῶν καὶ ἑτεροδόξων γενικῶς, εἰσερχομένων περιεργείας χάριν, ἔνδον τοῦ Ναοῦ ἢ πρὸς θέαν τοῦ θυσιαστηρίου καὶ τῶν τοιχογραφιῶν καὶ ἀνατίθησι εἰς τὴν Ἱερὰν Ἐπιστασίαν τὴν πιστὴν ἐφαρμογὴν τῆς παρούσης διὰ συστάσεως πρὸς τοὺς κατὰ καιροὺς διακονητάς, Τυπικάρην καὶ Καμπανάρην. εἰς περίπτωσιν προσελεύσεως ὁμάδων προσκυνητῶν ἡ ἁγία εἰκὼν τιμητικῶς ὑπὸ ἱερέων θὰ μεταφέρεται εἰς τὸ προσωρινὸν βάθρον ἐν τῷ κυρίως Ναῷ πρὸς προσκύνησιν καὶ εἶτα θὰ ἐπαναφέρεται εἰς τὴν ἐν τῷ Βήματι θέσιν της».
Η επισημότητα της εικόνας της Παναγίας «Άξιόν Εστι» φαίνεται από το ότι είναι σημείο αναφοράς στις πιο σημαντικές εκδηλώσεις του Αγίου Όρους. Ο Γεράσιμος Σμυρνάκης έχει γράψει:
«Ἡ παρὰ τῇ Ἱερᾷ Κοινότητι ὑφισταμένη ὡς ἐκτελεστικὴ ἀρχὴ καὶ καλουμένη Ἱερὰ Ἐπιστασία συνίσταται ἐκ τεσσάρων μελῶν, ἐκλεγομένων ἑκάστῃ πρώτῃ Ἰουνίου, καθ’ ἣν ἐγκαθίστανται διὰ τελετῆς, κατερχομένων ἐν τῷ Ναῷ τοῦ Πρωτάτου ἐκ τῆς αἰθούσης τῶν συνεδριῶν τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος ἁπάντων τῶν ἀντιπροσώπων μετὰ τῶν παλαιῶν καὶ νέων Ἐπιστατῶν ἐν μέσῳ χαρμοσύνων κωδωνοκρουσιῶν. Πάραυτα δ’ ἅμα τῇ ἐν τῷ Ναῷ εἰσόδῳ αὐτῶν, οἱ μὲν ἀντιπρόσωποι καταλαμβάνουσι τὰς ἑκατέρωθεν τῶν χορῶν ἱεραρχικὰς θέσεις αὐτῶν, οἱ δὲ παλαιοὶ Ἐπιστάται μετὰ τῶν νέων ὡς προπορεύονται ἄρχονται ἀσπαζόμενοι τὰς ἁγίας Εἰκόνας, ἐνῶ οἱ ψάλται ψάλλουσι τὸν Θεομητορικὸν ὕμνον «Ἄξιόν ἐστι».
1. Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Ιερομόναχος Αθανάσιος Ιβηρίτης, Εκδόσεις Σπηλιώτη Αθήνα 2001.
2. Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Ιερομόναχος Αθανάσιος Ιβηρίτης, σελ. 136. Εκδόσεις Σπηλιώτη 2001 – Ι.Μ. Χατζηφώτη, Άξιον Εστίν. Εκδόσεις Τέρτιος. Κατερίνη 1988.
3. Γερασίμου Σμυρνάκη: Το Άγιον Όρος. Ανατύπωση από τον «Πανσέληνο», Αθήνα, 1988, σελ. 327.