Η αλλαγή των εικόνων
Σύμφωνα με την παράδοση του κελιού, όταν ο Αρχάγγελος έψαλε τον νέο αυτό ύμνο πρός την Θεομήτορα και εξαφανίστηκε, οι εικόνες στο Ιερό βήμα άλλαξαν: Στη θέση του Χριστού, στο τέμπλο του μικρού ναΐσκου του κελιού, βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας, τύπου Ελεούσας, η οποία αργότερα μεταφέρθηκε στο Ναό του Πρωτάτου -πρόκειται για την σημερινή εικόνα του «Ἄξιόν ἐστιν». Στη θέση της Παναγίας βρέθηκε η εικόνα του Χριστού, ως επισφράγιση του θαύματος, δίνοντας τα πρωτεία στην Παναγία μας, ως «Κυρίας» του κελιού. Η διάταξη αυτή διατηρείται ως σήμερα, σε ανάμνηση του γεγονότος και κατοχυρώνοντας τη μοναδικότητά του, ως ένα από τα λίγα τέμπλα στον κόσμο με την Παναγία να βρίσκεται δεξιά της Ωραίας Πύλης.
Ο Sydney Loch στο προσκύνημά του στο Άγιο Όρος έγινε μάρτυρας αυτής της μοναδικής διάταξης των εικόνων. Στο βιβλίο του “Athos: The Holy Mountain” περιγράφει την εμπειρία του:
«Το μονοπάτι άρχισε να κατηφορίζει και στένευε σε ένα σημείο περικυκλωμένο από το τρυφερό φύλλωμα καστανιών, οι οποίες βρίσκονταν σε άνθιση και τις ευωδιαστές ακακίες» γράφει ο Loch. «Ένα ρυάκι κρυβόταν από την κοινή θέα, μέσα σε αλσύλλια από αγιόκλημα και δάφνη. Η μακρά, ολισθηρή κατάβαση απαιτούσε προσοχή…»
Φτάνοντας στο κελί, ο Loch συνάντησε ένα νεαρό μοναχό, ο οποίος τον οδήγησε στο εσωτερικό του κελιού. «Αυτό είναι το κελί “Άξιόν Ἐστι”, το σκηνικό της Αγγελικής υμνωδίας πριν από χίλια χρόνια…» σκέφτηκε και πήρε την ευχή του Γέροντα. Στη συνέχεια ακολούθησε κέρασμα.
«Είναι κάποιος από εσάς υπεύθυνος για αυτή την υπέροχη μαρμελάδα τριαντάφυλλο» ρώτησε, αφού δοκίμασε το γλυκό, που του προσφέρθηκε. « Δόξασε τον Άγιο Τρύφωνα, που κρατάει μακριά τις κάμπιες», του απάντησε ο γέροντας ευχαριστημένος. «Θα ήταν σοφό να αφιερώσουμε περισσότερα παρεκκλήσια στον Άγιο Τρύφωνα. Η καρδιά του είναι με τους κηπουρούς.»
Αφού τελείωσε το κέρασμα, γράφει ο συγγραφέας, «ο γέροντας σηκώθηκε και πήρε ένα κλειδί αρκετές ίντσες μακρύ από ένα καρφί. Άνοιξε τον ναό, μέσα στον οποίο περιέχεται ενσωματωμένο το από χιλίων χρόνων παρεκκλήσι, το οποίο τώρα είναι το ιερό -ένας χώρος τόσο περιορισμένος, ώστε ο Αρχάγγελος και ο μοναχός πρέπει να γονάτισαν μόλις μια γιάρδα ο ένας από τον άλλο, για να ψάλουν την ακολουθία…Εδώ είναι το μέρος, όπου η εικόνα της Θεοτόκου άλλαξε θαυματουργικά θέση με την εικόνα του Χριστού.»
«Στεκόμασταν αγκώνα με αγκώνα και ένα μελαγχολικό, περιπλανώμενο φως έδωσε ζωή στα πράσινα και πορφυρά χρώματα των εικόνων. Η ψιθυριστή απαγγελία της διήγησης μας γαλήνεψε ακόμη περισσότερο. Μια αγιογραφία στο χώρο της λιτής, αναπαριστά τη διήγηση με εικόνες…»
1. Sydney Loch, “Athos: The Holy Mountain” p. 134-135, Librairie Molho (1971)